Emil Marcin MACHALICA (nr krzyża: 7268)

Urodził się 11 XI 1895 r. w Dziedzicach jako syn Jana (1860-1909), rolnika, wójta Dziedzic i Marii z domu Szpyra. Jeden z jego braci, Adolf, poległ jako żołnierz armii austro-węgierskiej w 1915 r.

Wykształcenie: absolwent siedmioklasowej szkoły ludowej w Dziedzicach, Gimnazjum Polskiego w Cieszynie (1904 r.) oraz prawa na Uniwersytecie w Wiedniu (magisterium prawa).

W młodości działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, Macierzy Szkolnej, organizacjach kształcącej się polskiej młodzieży ze Śląska „Znicz” (w Cieszynie) i „Ogniwo” (w Wiedniu). W latach 1909-1910 odbył jednoroczną służbę wojskową w 1 Pułku Haubic Polowych w Krakowie. W latach 1913-1914 praktykant sądowy w Krakowie i Białej Krakowskiej.

Z chwilą wybuchu I wojny światowej powołany został do armii austro-węgierskiej, służył w niej od 1 VIII 1914 r. do 31 X 1918 r. Walczył na froncie wschodnim (Kraśnik 1914 r., Stanisławów 1915 r., nad rzeką Stypą 1916 r.), rumuńskim (1917 r.) i włoskim (1918 r. nad Piavą). Dwukrotnie został ranny (w 1916 r. i 1918 r.).

Przebywając na urlopie w rodzinnym domu, włączył się w przewrót wojskowy dokonany przez wojskowych polskiej narodowości na Śląsku Cieszyńskim rozpoczęty nocą 31 X 1918 r. Przyczynił się do opanowania Dziedzic, ważnego węzła kolejowego, gdzie został pierwszym polskim komendantem placu. Od grudnia 1918 r., w stopniu porucznika, organizował pierwszą polską jednostkę artylerii na Śląsku Cieszyńskim (tzw. „bateria cieszyńska”, 4 działa, formalnie 4 bateria 2 Pułku Artylerii Polowej). Uczestniczył w wojnie polsko-czechosłowackiej w styczniu 1919 r. Następnie walczył na froncie ukraińskim. W maju i czerwcu 1919 r. chorował na grypę „hiszpankę”. Po wyleczeniu powrócił na front, ale w lipcu 1919 r. przydzielony został do baterii zapasowej 3 Pułku Artylerii Polowej w Lublinie. W październiku zdemobilizowany do prac plebiscytowych na Śl. Cieszyńskim. Od lutego 1920 r. urzędnik Rządu Krajowego w Cieszynie. Latem 1920 r. powrócił w szeregi Wojska Polskiego (9 Pułk Artylerii Ciężkiej, Dęblin). Po demobilizacji z wojska (nie podał konkretnej daty) pracował jako urzędnik Starostwa Powiatowego w Cieszynie. Od 15 II 1923 r. pracownik Urzędu Ziemskiego w Cieszynie, od 1924 r. kierownik Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Cieszynie. Od 1 X 1926 r. referendarz w Okręgowym Urzędzie Ziemskim w Katowicach. Już 15 VI 1927 r. przeniesiony na rentę (skutek ran i służby frontowej). Utrzymywał się z pracy w gospodarstwie rolnym i z udziałów w cegielni włościańskiej w Dziedzicach. Dalsze losy nieznane.

Rodziny nie założył.

Odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl., Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Krzyżem za Obronę Śląska I kl.

Wybrana bibliografia:

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.24-1798,

Wożniak Emil, W kręgu znanych dziedzickich rodzin Machaliców, Stryczków, Janików i Kielochów, Czechowice-Dziedzice 1993, s. 13-15.

Order Virtuti Militari V kl. nadany dekretem Naczelnego Wodza z dnia 17 V 1922 r. (Dz. Pers. nr 20/1922).

Opis czynu w uzasadnieniu wystąpienia o nadanie Virtuti Militari dla Emila Machalicy:

W bitwie dnia 30/I.1919 r. por. Machalica jako D-ca baterii 4/2 pap przyczynił się w wysokiej mierze do odbicia nieprzyjacielskiego ataku na wieś Schimoradz [Simoradz – przyp. S.K.]. Ogień tej baterii na czeskie atakujące oddziały jako – też na nieprzyjacielskie karabiny maszynowe umieszczone w szkole był tak celny i do krytycznych chwil zastosowany, że ułatwił piechocie (płk. Jatelnickiemu) w wysokiej mierze obronę pododcinka Schimoradz.

Por. Machalica umiał również wpłynąć dodatnio na swych ludzi tak, że mimo wielkiego mrozu i innych niekorzystnych warunków aż do zakończenia bitwy służbę pełniąc - wytrwali.

CAW, Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.24-1798