Leon BERNATZIK/BERNACIK (nr krzyża: 2748)

Urodził się 8 II 1872 r. w Bobrku k. Cieszyna jako syn Edwarda, właściciela gruntu i Henrietty z domu Seehof.

Wykształcenie: uczęszczał do Szkoły Realnej w Cieszynie, gdzie w latach 1884-1888 ukończył cztery klasy, następnie 15 IX 1888 r. wstąpił do szkoły kadetów w Łobzowie k. Krakowa, którą ukończył egzaminem maturalnym w 1892 r. W 1903 r. ukończył szkołę korpuśną dla oficerów we Lwowie, która była przygotowaniem do ewentualnych studiów w Akademii Sztabu Generalnego.

W czasie nauki w szkole kadetów formalnie był przydzielony do 56 Pułku Piechoty. Od 18 VIII 1892 r. otrzymał przydział do 58 Pułku Piechoty. W dniu 1 IX 1892 r. otrzymał stopień Kadettaspirant i rozpoczął zawodową służbę wojskową. Kolejne awanse w armii austro-węgierskiej: 1 V 1894 r. – porucznik, 1 V 1908 r. – kapitan, 1 IX 1915 r. – major, 1 IX 1917 r. – podpułkownik.

Na I wojnę światową wyruszył jako dowódca kompanii w 93 Pułku Piechoty, walczył na froncie rosyjskim aż do 12 VI 1915 r., kiedy to został ranny. Po wyleczeniu pełnił służbę w oddziałach zapasowych. Następnie objął dowództwo II batalionu 73 Pułku Piechoty i w okresie od 14 VI do 28 VIII 1916 r. walczył na froncie włoskim. Przeniesiony na stanowisko dowódcy IV batalionu 81 Pułku Piechoty walczył na froncie rosyjskim w okresie od 18 III 1917 r. do 21 II 1918 r., kiedy to po zawarciu pokoju brzeskiego aktywne działania zbrojne na froncie tym ustały. Ponownie skierowany na front włoski dowodził najpierw II batalionem 108 Pułku Piechoty a potem I batalionem 130 Pułku Piechoty. W międzyczasie pełnił m.in. obowiązki dowódcy obozów w Col di Bolin i Col di Baja. 24 X 1918 r. ponownie został ranny i trafił na leczenie do szpitala w Morawskiej Ostrawie. Tam przeżył zakończenie I wojny światowej i rozpad Austro-Węgier.

Z powodu leczenia i rekonwalescencji do Wojska Polskiego wstąpił z dniem 1 IV 1919 r. w stopniu podpułkownika i otrzymał przydział do 18 Pułku Piechoty. W pułku tym od 2 maja objął dowodzenie II, a od 19 maja III batalionem. Uczestniczył z nimi w walkach na froncie ukraińskim. Jesienią 1919 r. został zwolniony ze służby liniowej i skierowany, jak większość oficerów i żołnierzy pochodzących ze Śląska Cieszyńskiego, do prac plebiscytowych. W dokumentach archiwalnych zachował się list podpułkownika Bernatzika wysłany z Gruszowa w czerwcu 1920 r. z prośbą o skierowanie do aktywnej służby liniowej. Zbiegło się to z rozstrzygnięciami w kwestii cieszyńskiej, więc podpułkownik Bernatzik przeniesiony został na stanowisko dowódcy 63 Pułku Piechoty. Wkrótce potwierdził swe wysokie kwalifikacje wojskowe w ciężkich walkach toczonych na Polesiu. W opinii pułkownika Jana Mischke, dowódcy XXXI Brygady, której podlegał 63 pułk, czytamy: Zachowanie od 11.IX.1920 do 24.IX.1920 r. pod każdym względem bardzo dobre. W bojach od Włodawy nad Bugiem do Horodca atakował kilkukrotnie ze swym pułkiem z bardzo dobrym skutkiem, przy czem swem osobistem zachowaniem dodawał swym podwładnym odwagi [i] wytrwałości.

W dniu 24.IX.1920 przy Mochwedowiczach prowadził osobiście silne ostrzeliwaną linję tyralierską – nie chcąc dopuścić, aby się ta linja z powodu większych strat cofnęła – przy czem został ciężko ranny.

Zmarł z ran 25 XI 1920 r. w Brześciu n. Bugiem.

Był żonaty, miał troje dzieci.

Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl.

Wybrana bibliografia:

CAW, Kolekcja Akt Personalnych, sygn. I.481.B.5216,

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.6-559,

Parafia rzymskokatolicka pw. św. Marii Magdaleny w Cieszynie, Metryki chrztów, t. 21 B, Bobrek, s. 1,

Schematismus für das k. u. k. Heer und für k. u. k. Kriegs-Marine für 1903, 1904, 1908, 1909, 1911, 1913, 1914,

Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920, Warszawa 1934, s. 42.

Order Virtuti Militari V kl. nadany dekretem Naczelnego Wodza L 11445 z dnia 24 III 1922 r. (Dz. Pers. nr 10/1922).

Opis czynu w uzasadnieniu wystąpienia o nadanie Virtuti Militari dla Leona Bernatzika (pośmiertnie):

Dnia 16.IX. br. [1920 r. – przyp. S.K.] 32 Brygada Piech. obsadzała odcinek Horodec - Kamień Szlachecki będąc z frontu silnie atakowaną przez przeważające oddziały nieprzyjacielskie.

Podczas tych ataków przedarły się na północ od stanowisk Brygady silne oddziały nieprzyjacielskiej piechoty, a mianowicie 170 Brygada Piech. bolszewickiej w stanie liczebnym około 750 bagnetów i przerwały całkowicie połączenie z własną Dywizją i naszą linją odwrotową.

Jedyną rezerwą Brygady był baon 63 pp w sile około 80 bagnetów i jedno działo pod komendą p/pułkownika Leona Bernatzika – rezerwa ta została w stronę oddziałów nieprzyjacielskich rzuconą i oddziały te powstrzymywały atak nieprzyjacielski tylko dzięki nadzwyczajnej inicjatywie jej komendanta. P/pułk. Bernatzik w nieprzyjacielskim ogniu w pierwszej linji wśród gradu kul karabinów maszynowych z nieustraszonem męstwem swój batalion prowadził, żołnierzy do boju zagrzewał i gdy część obsługi przy dziale została wybitą sam z porucznikiem działo to ustawiał i przy prowadzeniu ognia pomagał. Stanowisko swoje nie opuścił pomimo, że ośm koni przy armacie, a przy całym batalionie 32 ludzi, więc 50% żołnierzy zostało rannymi lub zabitymi.

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.6-559