Idea

We wrześniu 1914 roku z Cieszyna na front pierwszej wojny światowe w mundurach polskich legionistów wyruszyło blisko 400 ochotników (a łącznie ponad 600), większość z nich znajdowała się między 16. a 21. rokiem życia, mieli walczyć o wyśnioną Polskę. Stworzyli elitarny Legion Śląski, wyszkolony i wyposażony kosztem miejscowego społeczeństwa.

W ten sposób niewielki Śląsk Cieszyński posłał do legionów więcej swoich synów niż historyczna i duchowa stolica Polski – Kraków (o podobnej liczbie mieszkańców!). Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, iż Śląsk od 600 lat pozostawał poza granicami Polski i zarówno wychowanie szkolne, jak i wszechobecna kultura niemiecka nie sprzyjały zachowaniu więzi z polskim narodem i jego historią. A jednak!

Skala poparcia dla akcji legionowej oraz niezwykła ofiarność ze strony cieszyńskiego społeczeństwa, szczególnie zaś najmłodszej jego części, gotowej do największych poświęceń dla sprawy narodowej, stanowią świadectwo, które uznać można za jedną z najwspanialszych kart naszej historii Śląska Cieszyńskiego.

Świadectwo to jest ukoronowaniem długiego, bo trwającej od połowy XIX wieku, procesu dojrzewania Ślązaków Cieszyńskich do polskości. Dzięki mozolnej pracy u podstaw dwóch pokoleń miejscowej elity plebejskiego pochodzenia ich wnukowie w 1914 roku szli do walki o Polskę, jako w pełni uświadomieni obywatele.

Cztery lata później, 19 X 1918 roku, powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, która była najwcześniej powstałym niezależnym od państw zaborczych organem odradzającego się państwa polskiego! Reprezentowała polską ludność Śląska Cieszyńskiego. 27 X na zwołanym przez nią wiecu 40 tys. cieszyńskich Polaków przyjęło rezolucję proklamującą przynależność Śląska Cieszyńskiego do „wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski”. 31 X rozbrojono garnizon austriacki, przejmując pełnie władzy. Polska powstała, ale trzeba było jeszcze o nią walczyć w roku 1919, 1920, a nawet jeszcze później. W walkach tych cieszyńscy Ślązacy walczyli na wszystkich niemal frontach. Skąd wziął się fenomen ich przywiązania do Polski i polskości, pomimo tak różnych doświadczeń przeszłości? Jakie były korzenie ich patriotyzmu?

Owo pytanie stało u podstaw opracowania przez członków cieszyńskiego oddziału PTH (W. Grajewskiego) wniosku projektowego w konkursie programu „Patriotyzm Jutra”, pod tytułem: „W poszukiwaniu korzeni. Ślązaków cieszyńskich drogi do Polski”. Z jego ralizacją wiązano nadzieję na szeroką popularyzację ww. zagadnień wśród lokalnej i ponad lokalnej społeczności, starając się za pomocą wykładów, warsztatów i innych aktywności w sposób przystępny spróbować odpowiedzieć na zarysowane wyżej pytania. Szczegółowe cele projektu można poznać tutaj. 

Za jeden z kluczowych punktów działań założonych w projekcie uznano uruchomienie  „internetowej bazy lokalnych bohaterów”, której pierwszym punktem jest publikacja on-line życiorysów stworzonego specjalnie słownika biograficznego, poświęconego polskim bohaterom związanym z regionem cieszyńskim odznaczonym orderem Virtuti Militari.

Stworzona w 2018 roku baza ma być zalążkiem szerszej inicjatywy, zmierzającej do opracowania i udostępnienia w internecie szerokiej bazy życiorysów lokalnych patriotów i działaczy polskich, zasłużonych w walkach zbrojnych i pracy organicznej (z czasem baza ma być rozwijana m.in. o postacie księży, nauczycieli i działaczy społecznych).

Budowę „internetowej bazy lokalnych bohaterów” rozpoczyna zestawienie 84 biogramów obejmujących inspirujące życiorysy postaci odznaczonych najstarszym i najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym związanych ze Śląskiem Cieszyńskim. Tym samym ukazywały będą one wkład osób związanych z regionem w orężną walkę o niepodległość Polski w latach 1914-1921 i przynależność do niej Śląska Cieszyńskiego.