Marceli GAZDA (nr krzyża: 7361)

Urodził się 15 I 1895 r. w Dziedzicach jako syn Józefa i Zuzanny z domu Tymonowicz.

Wykształcenie: szkoła ludowa w Dziedzicach i Szkoła Wydziałowa w Czechowicach.

Członek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i jego Drużyn Polowych. Od czternastego roku życia pracował w rafinerii „Schodnica” w Czechowicach jako czeladnik w laboratorium chemicznym, po trzech latach i zdaniu egzaminów zatrudniony tamże jako urzędnik (laborant).

25 VIII 1914 r. z ochotnikami z Czechowic, Dziedzic i okolicy wstąpił do Legionu Śląskiego w Cieszynie, a z nim wcielony został do Legionów Polskich do 2 kompanii (śląskiej) I batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów Polskich. W czasie kampanii karpackiej ranny w bitwie pod Pasieczną lub Maksymcem (1 II 1915). Po raz drugi ranny w styczniu 1916 r. w okolicach Kostiuchnówki. Z pułkiem tym odbył wszystkie kampanie legionowe. Po kryzysie przysięgowym pozostał w służbie w Polskim Korpusie Posiłkowym. W lutym 1918 r. uczestniczył w przebiciu się II Brygady pod Rarańczą na stronę rosyjską (służył wówczas w 8 kompanii 3 pułku). W 11 maja tego roku uczestniczył w bitwie pod Kaniowem, po niej trafił do niewoli niemieckiej, przebywał w obozie w Güstrov (Meklemburgia), który opuścił 15 XI 1918 r.

W Wojsku Polskim służył jako szef kompanii w 1 kompanii 2 Batalionu Strzelców formowanego w Bielsku, który następnie wcielony został do 20 Pułku Piechoty. W okresie międzywojennym służył jako podoficer zawodowy w 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku dochodząc do stopnia chorążego. W jednostce tej pełnił m.in. obowiązki oficera żywnościowego. W stan spoczynku przeniesiony został w styczniu 1939 r.

We wrześniu 1939 r. dołączył do macierzystego pułku. Po powrocie z Kampanii Wrześniowej został aresztowany przez Niemców, lecz został zwolniony. W czasie okupacji mieszkał w Zabrzegu.

Zmarł na atak serca 10 XI 1944 r. w Zabrzegu i tam został pochowany.

Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Medaille Interalliee de la Victoire (Międzyalianckim Medalem Pamiątkowym Wielkiej Wojny).

Był żonaty, miał troje dzieci.



Wybrana bibliografia:

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.66-5775,
CAW, Kolekcja Krzyża i Medalu Niepodległości, sygn. KN 7 VII 1931 r.,
Pamiętnik Legionisty. Stanisław Gajdzica i in. Czechowice-Dziedzice 1997, s. 36-37,
Buława Edward, Egzamin wobec Polski, Cieszyn 1998, s. 179,

Książnica Cieszyńska. Elektroniczny słownik biograficzny Śląska Cieszyńskiego http://www.slownik.kc-cieszyn.pl/index.php/online,591/ [dostęp: 21 VII 2018].

Order Virtuti Militari V kl. nadany dekretem Naczelnego Wodza L 13390 z dnia 17 V 1922 r. (Dz. Pers. nr 2/1923).

Opis czynu w uzasadnieniu wystąpienia o nadanie Virtuti Militari dla Marcelego Gazdy:

1. W ofensywie lutowej 1915 r. z Rafajłowej prowadzi Gazda patrol na Maksymiec. Po drodze napotyka placówkę npl. Z własnej inicjatywy wykonywa napad i rozbija nieprzyjaciela.

2. W okresie walk na kordonie granicznym pod Toporowcami w kwietniu 1915 r. wykonywa Gazda ważny patrol rozpoznawczy. Podchodzi pod pozycje npl. na najbliższą odległość i przynosi aktualne wiadomości o npl.

3. W odwrocie z kordonu granicznego na pozycję przejściową pod m. Czeradowka znajduje się Gazda w patrolu osłaniającym ppor. Małkowskiego. Gdy patrol wszedł do Czeradowki zajętej przez npl. Gazda za przykładem swego dowódcy uderza wręcz, dodaje innym ducha, przerywa linię npl. i wycofuje się do własnych okopów.

4. Należy do tych żołnierzy kompanji, którzy są odważni we wszystkich walkach, wiele używany do patroli.

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.66-5775