Jan Janusz PRYZIŃSKI (nr krzyża: 2844)

Urodził się  2 IV 1879 r. w Tarnowie jako syn Leona, urzędnika i Elżbiety z domu Heller.

Wykształcenie: absolwent I Gimnazjum w Tarnowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Przeszkolenie wojskowe odbył w 57 Pułku Piechoty. Przed I wojną światową pracował jako profesor w IV Gimnazjum w Krakowie. Działał też w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” (w oddziałach konnych), szkolił m.in. także swoich uczniów.

Z chwilą wybuchu wojny wstąpił do Legionów Polskich, pociągając za sobą grono swoich wychowanków. Został przydzielony do oddziałów konnych, które z czasem utworzyły 2 Pułk Ułanów Legionów Polskich. 29 IX 1914 r. otrzymał awans na chorążego. Walczył w kampanii karpackiej. 25 VI 1915 r. awansował na porucznika, a 11 XI 1915 r. na porucznika. Od 1 VII 1915 r. dowodził zorganizowanym przez siebie 6 szwadronem. Po kryzysie przysięgowym pozostał w służbie. Po przebiciu się oddziałów pułkownika Hallera na rosyjską stronę frontu 16 II 1918 r. został internowany, a następnie wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany na front włoski. Zdezerterował  w lipcu 1918 r. i wrócił do kraju.

Do służby w Wojsku Polskim zgłosił się 21 XI 1918 r. Zajmował się odtwarzaniem oddziałów dawnego 2 Pułku Ułanów Legionów Polskich, który w niepodległej Polsce został przemianowany na 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich. Z chwilą wybuchu wojny polsko-czechosłowackiej dowodzony przez niego szwadron pełnił służbę rozpoznawczą i ruchomego odwodu zdolnego do szybkiego zajęcia zagrożonych pozycji. W ciągu zaledwie kilku dni został on powiększony do rozmiarów dywizjonu, choć część szwoleżerów walczyła spieszona z powodu braku koni. Następnie otrzymał przydział do sztabu 6 Dywizji Piechoty, z czasem dochodząc do stanowiska zastępcy i szefa sztabu dywizji. Awansował do stopnia rotmistrza (ze starszeństwem z dnia 1 XII 1919 r.). 2 VII 1920 r. został ranny pod Równem. W 1921 r. uczestniczył w III powstaniu śląskim.

Po zakończeniu wojen o granice pozostał w zawodowej służbie wojskowej. Po weryfikacji stopni posiadał rangę podpułkownika kawalerii ze starszeństwem z dnia 1 VI 1919 r. Od października 1922 r. do października 1923 r. uczestniczył w kursie doszkalającym Wyższej Szkoły Wojennej i uzyskał tytuł oficera dyplomowanego. Następnie skierowany do służby sztabowej, pracował w Dowództwie Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie i w Inspektoracie Armii nr V. W 1926 r. skierowany do służby liniowej, otrzymał dowództwo 9 Pułku Ułanów. Awansował do stopnia pułkownika ze starszeństwem z dnia 1 I 1928 r. Z dniem 30 VI 1929 r. zdecydował się opuścić szeregi armii i podjąć karierę w służbie cywilnej. Przez cztery lata był starostą powiatu zamojskiego, następnie pracował jako inspektor w Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie.

W czasie Kampanii Wrześniowej został zmobilizowany i przydzielony do dyspozycji Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie. Uczestniczył w walkach i 11 września został ranny w czasie walk o Sambor. Dalsze losy w czasie II wojny światowej nie są bliżej znane.

Po wojnie mieszkał u syna (byłego oficera Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie) w Komorowie k. Warszawy.

Zmarł 6 II 1959 r. i został pochowany na cmentarzu w Pęcicach.

Był żonaty, miał troje dzieci

Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem za Obronę Śląska I kl.

Wybrana bibliografia:

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.62-5196,
Rocznik Oficerski 1923, 1924, 1928, 1932,

Cygan Wiktor Krzysztof, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917: słownik biograficzny, t. IV P–S, Warszawa 2006, s. 98-99.

Order Virtuti Militari V kl. nadany dekretem Naczelnego Wodza L 2763 z dnia 15 III 1921 r. (Dz. Pers. nr 13/1921).

Opis czynu w uzasadnieniu wystąpienia o nadanie Virtuti Militari dla Jana Pryzińskiego:

Rtm. Pryziński, który w zastępstwie szefa sztabu prowadził przez cały przeciąg czasu bojowej akcji 6 Dywizji piech. w składzie 1 Armii dział operacyjny czuwając dniem i nocą, pracując bez wytchnienia od 18 V do 8 VI br [1920 – przyp. S.K.] prócz tego odznaczył się bojowo dwukrotnie i to w decydujący sposób dla losu dywizji. Dnia 22 maja br. znajdował się I/12pp odcięty od reszty dywizji pod wsią Kalitą na wschód od Duniłowic wskutek zaatakowania lewego skrzydła 20 pp przez silne bardzo oddziały bolszewickie, które wbiły się klinem w 20 pp okrążając tem samem prawe skrzydło 12 pp. Właśnie wyładowany baon szturmowy był po 45 km marszu jedynym odziałem dywizji, który stał do dyspozycji dla zamknięcia przebitego frontu. Oddział ten nie znając terenu musiał w nocy być prowadzonym przez oficera zorjentowanego w sytuacji. Rtm. Pryziński zgłosił się na ochotnika i podjął się tego trudnego zadania, przeprowadził w nocy baon szturmowy na przeznaczone pozycye, ratując ciężko walczący baon 12 pp znalazł połączenie z 20 pp i umożliwił przez to później za pomocą kontrataków do wycofania się prawego skrzydła 12 pp.

CAW, Kolekcja Orderu Virtuti Militari, sygn. I.482.62-5196